Επηρεάζει το στρες τις διατροφικές μας συνήθειες ;
Τι είναι στρες;
Τα στρεσογόνα ερεθίσματα στη ζωή μας είναι πολλά, όπως το να προλάβουμε μία προθεσμία, οι υπερβολικές απαιτήσεις στην εργασία ή την οικογένεια, η ανάγκη για άμεση διεκπεραίωσή τους, η καθυστέρηση στην κίνηση, η έλλειψη χρόνου, οι καθημερινοί διαπληκτισμοί κλπ και επηρεάζουν τους περισσότερους από εμάς με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Σε κάποιους από εμάς, μάλιστα, παρεισφρύουν και στη σχέση μας με το φαγητό ή, απλούστερα επηρεάζουν τη διατροφή μας ή, ακόμη, σαμποτάρουν τις προσπάθειές μας να «χτίσουμε» ισορροπημένες διατροφικές συνήθειες.
H φυσιολογική – βιολογική αντίδραση του οργανισμού σε ό,τι αποκαλούμε «στρες» είναι, ουσιαστικά, η απάντηση του σώματός μας σε οποιαδήποτε αλλαγή, απειλή ή πίεση ασκείται σ’ αυτό από εξωτερικές ή και εσωτερικές ή ενδοπροσωπικές δυνάμεις. Κάθε φορά που ερχόμαστε αντιμέτωποι με κάποιον στρεσογόνο παράγοντα το σώμα μας προσπαθεί να επανακτήσει την προηγούμενη κανονική του κατάσταση και να προστατευτεί από τον όποιο δυνητικό «τραυματισμό». Για παράδειγμα, το να σκεφτούμε τη λήξη μίας προθεσμίας ή να αντιληφθούμε αρνητικά τον τρόπο που μας μίλησε ο συνάδελφος ή ο φίλος μας αποτελούν περιστάσεις τις οποίες πρέπει να αντιμετωπίσουμε τόσο συμπεριφορικά, όσο και συναισθηματικά. Σ’ αυτή τη διαδικασία συμμετέχει ενεργά η φυσιολογία και η νευροχημεία του σώματός μας.
Γενικά, ο σκοπός της υπόστασης του στρες είναι να μας κρατάει ζωντανούς και υγιείς. Χιλιάδες χρόνια πριν, σε μία εποχή πολύ λιγότερο δομημένη και περίπλοκη, ο άνθρωπος είχε την απόλυτη ανάγκη αυτής της αντίδρασης, ώστε σε κάποιον ενδεχόμενο τραυματισμό να μπορέσει να επιβιώσει και να αγωνιστεί ενάντια σε κάθε είδους φυσική απειλή (ζώα, πλημμύρες, φωτιά). Αυτός ήταν και ένας από τους πολλούς, εξαιρετικούς και μοναδικούς τρόπους, με τον οποίο ο homo sapiens ήταν εφοδιασμένος για να επιβιώσει στον κόσμο αυτό.
Κρίνεται βασικής σημασίας, να μάθουμε να αναγνωρίζουμε πώς το στρες αποτυπώνεται στο σώμα μας, αλλά και στη διάθεσή μας
Σήμερα όμως, ζούμε σ’ έναν κόσμο που γίνεται ολοένα και πιο πολύπλοκος, δημιουργώντας συνθήκες τέτοιες στις οποίες ο άνθρωπος μπορεί να στρεσάρεται επί μακρόν. Η εμπειρία του στρες, όμως, φαίνεται πως είναι αθροιστική. Ειδικότερα, το ανθρώπινο σώμα είναι καλά εξοπλισμένο, ώστε να αντιμετωπίσει ένα λογικό ποσοστό στρες καθόλη τη διάρκεια της ζωής του. Η βίωση χρόνιου – καθημερινού στρες όμως εξασθενεί την βιολογική και ψυχοσυναισθηματική ικανότητα του ατόμου να ανταπεξέρχεται με αποτέλεσμα το άτομο να βιώνει κακή ποιότητα ζωής (πόνους στη μέση, κακή διάθεση, αύξηση βάρους, φουσκώματα, νευρικότητα, ευερεθιστότητα). Επιπλέον, η χρόνια βίωση στρες που δεν αντιμετωπίζεται ή τουλάχιστον δεν αποσυμπιέζεται, συμβάλλει στην εμφάνιση διαφόρων προβλημάτων υγείας, όπως καρδιαγγειακά νοσήματα, στη νόσο Alzheimer, αγχώδεις διαταραχές, κατάθλιψη.
Κρίνεται, λοιπόν, βασικής σημασίας, να μάθουμε να αναγνωρίζουμε πώς το στρες αποτυπώνεται στο σώμα μας, αλλά και στη διάθεσή μας. Η αντιμετώπισή του ή η λειτουργική αποφυγή του ίσως επιβάλλεται δεδομένου του αντίκτυπου που αυτό δύναται να έχει στη βιοψυχοκοινωνική μας υγεία μακροχρόνια
Το στρες και η ευχαρίστηση της τροφής
Δεδομένης της ύπαρξης του στρες στην καθημερινότητά μας, δεν είναι λίγα τα άτομα εκείνα των οποίων η ποιότητα ή/και η ποσότητα της τροφής βάλλεται από την καθημερινή πίεση. Υπάρχουν συνεχώς αυξανόμενες ενδείξεις ότι ιδιαίτερα εύγευστες τροφές διαθέτουν ιδιότητες εξάρτησης στη γεύση τους. Το εύγευστο φαγητό μπορεί να διεγείρει το σύστημα της αμοιβής/ευχαρίστησης στον εγκέφαλο, την περιοχή του εγκεφάλου, δηλαδή, που αντιλαμβάνεται την ηδονή που αντλούμε από το φαγητό και όχι μόνο, περιλαμβάνοντας σηματοδότηση από οποιοειδή, ντοπαμίνη και ενδοκαναβινοειδή, με αποτελέσμα να ενισχύεται η συνεχής επιλογή τέτοιων τροφίμων. Επαναλαμβανόμενη διέγερση των μονοπατιών του συστήματος της αμοιβής μέσω εύγευστου φαγητού μπορεί να οδηγήσει σε νευροβιολογικές προσαρμογές, με τελικό αποτέλεσμα την αύξηση της παθητικής πρόσληψης τροφής, κυρίως, μέσω αύξησης του τσιμπολογήματος.
Έχει τεκμηριωθεί πολύ καλά επιστημονικά ότι επαναλαμβανόμενα στρεσογόνα ερεθίσματα κατά τη διάρκεια της ημέρας δύνανται να διατηρούν διεγερμένο το σύστημα του στρες χρονίως. Αυτό το χαμηλό σε ένταση, αλλά υψηλό σε διάρκεια στρες έχει τη δυνατότητα να προσαρμόσει την όρεξη, αλλά και την πρόσληψη τροφής κατά τρόπο τέτοιο που η ημερήσια ενεργειακή πρόσληψη του ατόμου μόνο τις πραγματικές ενεργειακές ανάγκες δεν αντιπροσωπεύει. Επομένως, η αντιμετώπιση χρόνιων στρεσογόνων παραγόντων χαμηλής έντασης μπορούν να οδηγήσουν στην κατανάλωση ιδιαίτερα εύγευστων φαγητών, που είναι, κυρίως, πλούσια σε λίπος και απλά σάκχαρα ή, διαφορετικά, εξάρτηση από την αμοιβή που προσφέρει το φαγητό.
Πώς μπορείτε να βοηθήσετε τον εαυτό σας
Αναγνωρίστε τους παράγοντες που σας στρεσάρουν συνήθως ή και καθημερινά – Παρατηρείστε πότε σας συμβαίνει αυτό. Υπάρχει κάποια συγκεκριμένη στιγμή της ημέρας; Σας συμβαίνει εντός ή εκτός εργασίας; Σας συμβαίνει όλες τις ημέρες της εβδομάδας; – Παρατηρείστε πώς επηρεάζεται η διατροφή σας από το στρες – Αναζητείστε εναλλακτικούς και αποτελεσματικότερους τρόπους διαχείρισης του καθημερινού στρες στη ζωή σας, όπως συζήτηση με φίλους, μουσική, περπάτημα. Το φαγητό θα σας προσφέρει μία προσωρινή ανακούφιση, η επίδραση της οποίας, όμως, θα εξαφανιστεί γρήγορα, με βεβαιότητα, και δε θα σας λύσει το πρόβλημα – Φροντίστε να διατηρείτε έναν ρυθμό γευμάτων κάθε 3-4 ώρες.
Αυτή η συχνότητα βοηθά την ορμονική ισορροπία του οργανισμού σας η οποία βάλλεται από το στρες. Ακόμα και αν έχετε έντονη επιθυμία για κάτι γλυκό, είναι προτιμότερο να το εντάξετε μαζί με κάποιο ενδιάμεσο γεύμα. – Προβλέποντας καταστάσεις στρες, προσπαθήστε να οργανώσετε από πριν έτσι τα γεύματά σας, ώστε να μην απέχουν πολύ από τα πρότυπα κατανάλωσης που επιθυμείτε να έχετε. Αναπτύσσοντας κατάλληλο γνωσιακό έλεγχο στη διαδικασία της πρόσληψης τροφής μαζί και με συγκεκριμένους διατροφικούς χειρισμούς, η σύνδεση στρες και φαγητού μπορεί να αποδυναμωθεί αποτελεσματικά.
