Παιδί και οικογένεια

Το υπερβάλλον σωματικό βάρος στα παιδιά αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης σοβαρών προβλημάτων υγείας στην ενήλικη ζωή, ενώ πολύ συχνά επηρεάζει και τη συναισθηματική τους κατάσταση, καθώς μπορεί να βλάψει την αυτοεκτίμησή τους. Αρκεί να αναφέρουμε ότι ήδη από πολύ νωρίς (π.χ. σε ηλικία 7 ετών) τα παιδιά θεωρούν ότι παιδιά με πιο «γεμάτες» σιλουέτες είναι λιγότερο όμορφα, έχουν λιγότερους φίλους και είναι λιγότερο έξυπνα.

Συνεπώς, η αντιμετώπιση του αυξημένου σωματικού βάρους στα παιδιά δεν αποτελεί απλά ένα θέμα βελτίωσης της εξωτερικής τους εμφάνισης. Αυτό, άλλωστε, ούτως ή άλλως θα συμβεί μέσα από την απώλεια βάρους. Ταυτόχρονα, όμως, με τη βελτίωση της σωματικής υγείας, θα πρέπει να φροντίζεται και η συναισθηματική ευεξία του παιδιού. Με άλλα λόγια, στόχο της υιοθέτησης ενός υγιούς τρόπου ζωής αποτελεί η προαγωγή της ολιστικής υγείας του αυριανού ενήλικα.

Η διατροφική παιδεία ξεκινά από την οικογένεια

Η διατροφική συμπεριφορά και η διατροφική πρόσληψη των παιδιών σχηματίζεται από πολύ αρχικές εμπειρίες με το φαγητό και, σίγουρα, από τους ίδιους τους γονείς. Μάλιστα, οι γονείς συμβάλλουν στη διαμόρφωση του διατροφικού περιβάλλοντος του παιδιού μέσω:

Των τροφών που καθιστούν διαθέσιμα κ προσβάσιμα
Της επιτρεπόμενης έκθεσης τηλεθέασης στο σπίτι
Του τρόπου με τον οποίο αλληλεπιδρούν με το παιδί και το πλαίσιο μέσα στο οποίο συμπεριφέρεται διατροφικά.

Για παράδειγμα:

Σε οικογένειες με εκδηλωμένη παχυσαρκία, ιστορικό διαιτών και προσπαθειών απώλειας βάρους, η διατροφική συμπεριφορά των παιδιών μπορεί να επηρεάζεται από τη διατροφική συμπεριφορά των γονιών που μπορεί να περιλαμβάνει περιορισμό ή/και απώλεια ελέγχου
Συχνά, χρησιμοποιείται το φαγητό ως μέσο επιβράβευσης ή τιμωρίας

Της επιλογής του τρόπου θρέψης του νεογνού

Κρίνεται, λοιπόν, ιδιαίτερα σκόπιμο να διερευνώνται οι πρακτικές των γονιών και το οικογενειακό περιβάλλον εκείνο που μπορεί να προωθεί την υπερβάλλουσα αύξηση βάρους στο παιδί.

Ο γονέας ως ρόλος-πρότυπο

Οι γονείς αποτελούν ισχυρότατους ρόλους-πρότυπα ειδικά κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής. Με άλλα λόγια, ένα παιδί είναι πολύ λιγότερο πιθανό να μάθει να έχει υγιείς συνήθειες τρόπου ζωής, αν ο γονέας του δεν το μυήσει σε αυτές. Επιπλέον, σύμφωνα με έρευνες, παιδιά με υπερβάλλον σωματικό βάρος αποδίδουν πολύ καλύτερα στην προσπάθειά τους να μειώσουν το βάρος τους μακροχρόνια, εφόσον τουλάχιστον ένας γονέας εμπλέκεται στη διαμόρφωση ενός υγιούς τρόπου ζωής στο σπίτι και την οικογένεια.

Τα παιδιά απορροφούν τις στάσεις των γονιών τους γύρω από την τροφή και το σωματικό βάρος και, γενικά, επηρεάζονται από το τι βλέπουν και ακούνε στο σπίτι. Μάλιστα, μπορούν να καταλάβουν ακόμα και τη φύση της προσωπικής σχέσης του γονέα με την τροφή, δηλαδή αν πρόκειται για μία υγιή και ευχάριστη σχέση ή εάν εκείνος βιώνει τη σχέση του με το φαγητό με άγχος ή αρνητικά συναισθήματα.

Συνεπώς, κρίνεται ιδιαίτερα σημαντικό ο ίδιος ο γονέας να αντιληφθεί το μέγεθος της επιρροής του στη σχέση που αναπτύσσει σταδιακά το παιδί με την τροφή και να κατανοήσει καλύτερα τις προσωπικές του στάσεις, αντιλήψεις και συμπεριφορές σε σχέση με τo φαγητό, αλλά και τη φυσική δραστηριότητα.

Η διατροφική συμπεριφορά των εφήβων

Γιατί είναι σημαντικό να προσέξουμε αυτή τη φάση ζωής;

Οι έφηβοι δουλεύουν σκληρά για τον προσδιορισμό της ταυτότητάς τους σε αυτή τη φάση της ζωής τους. Η διαδικασία αυτή, πολύ συχνά αφορά και στη σχέση που αναπτύσσουν – πιο συνειδητά τώρα από ό,τι στην παιδική ηλικία- με την τροφή. Μάλιστα, διατροφικές συμπεριφορές που θα εγκαθιδρυθούν τώρα είναι πιθανό να επηρεάσουν και μετέπειτα σχετικές συμπεριφορές κατά την ενήλικη ζωή.

Ταυτόχρονα, από βιολογικής απόψεως, η εφηβεία χαρακτηρίζεται από ταχεία και σημαντική ανάπτυξη και εξέλιξη και γι’ αυτό, οι συνολικές ανάγκες σε θρεπτικά συστατικά είναι υψηλότερες από κάθε άλλη φάση ζωής.

Παρόλα αυτά, διατροφικές ελλείψεις και προβλήματα παρουσιάζονται αρκετά συχνά σ’ αυτή την ηλικία. Συχνή είναι για παράδειγμα η έλλειψη σιδήρου, ασβεστίου, βιταμίνης D, φυλλικού οξέος, καθότι οι διατροφικές επιλογές των εφήβων συχνά αφορούν λίγο πολύ σε τρόφιμα υψηλής περιεκτικότητας σε ζάχαρη και λίπος, δίνοντας έτσι μικρότερη σημασία σε τροφές που περιλαμβάνουν φρούτα, λαχανικά, γαλακτοκομικά.

Ταυτόχρονα, πέρα από το είδος και την ποσότητα της τροφής που θα επιλέξει ο έφηβος να καταναλώσει σε κάθε δεδομένη περίσταση, ιδιαίτερη σημασία δίνεται στη συμπεριφορά και τη στάση που εκείνος/η θα αναπτύξει απέναντι στο φαγητό, δηλαδή στο πώς και στο γιατί θα καταναλώσει τροφή. Συχνή παράλειψη γευμάτων, μεγαλύτερη κατανάλωση τροφής (π.χ. υπό συνθήκες στρες), μη κατανάλωση τροφής λόγω στρες, περιορισμός της ποσότητας με στόχο τη μείωση του σωματικού βάρους που κουράζει και άλλες, είναι κάποιες από τις συμπεριφορές που μπορεί ένας/μία έφηβος/η να αναπτύξει σε αυτή τη φάση ζωής. Το αποτέλεσμα που παρατηρείται συχνά είναι να αυξάνεται το άγχος και σε περιπτώσεις και το σωματικό βάρος του εφήβου.

Οι διατροφικοί στόχοι της εφηβείας

Η πενταετής περίοδος μεταξύ εφηβείας και ενηλικίωσης αποτελεί ένα πιθανό διάστημα αύξησης του σωματικού βάρους του ατόμου. Από την άλλη, παρέχει και μία οργανικά και αναπτυξιακά σημαντική ευκαιρία στο άτομο να προβεί σε ουσιαστικές βελτιώσεις στη διατροφική του συμπεριφορά και στη σχέση που έχει αναπτύξει μέχρι σήμερα με την τροφή.

Συνεπώς, με σεβασμό στην ιδιαίτερη ανάγκη του/της εφήβου για ανεξαρτησία και ελευθερία επιλογής, οι στόχοι της διατροφικής υποστήριξης και συμβουλευτικής σε αυτή τη φάση συνοψίζονται στα παρακάτω:

Να γίνει συνειδητή η σχέση της θρέψης με το επίπεδο υγείας και ευεξίας και ένα υγιές σωματικό βάρος στο σήμερα και φυσικά στην ενήλικη ζωή
Να αντιμετωπιστεί επί της ουσίας η ανησυχία που συνεπάγεται η προσπάθεια ρύθμισης του σωματικού βάρους, δουλεύοντας τη διατροφική μας συμπεριφορά στο σύνολό της
Να αρχίσει να αναλαμβάνει ο/η έφηβος/η την ευθύνη της φροντίδας του εαυτού του (και εν προκειμένω, ως προς τη θρέψη του οργανισμού του)
Να μάθει σταδιακά να ακολουθεί ένα διατροφικό πρότυπο σύμφωνα με τις ισχύουσες συστάσεις